از برکات اربعین – دنیای 77
دنیای 77/اصفهان عضو هیئت‌علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان گفت: فرصتی برای زیارت، برانگیختن روحیۀ کارِ جمعیِ فداکارانه، افزایش ظرفیت مشارکت اجتماعی، فرصتی برای ایجاد امنیت و آبادانی، و همچنین بسترسازی برای ظهور، ازجمله لایه‌های برکتیِ زیارت اربعین شناخته می‌شوند.
زهرا کلباسی در گفت‌وگو با دنیای 77 و با اشاره به پیشینه تاریخی مراسم اربعین، اظهار کرد: در معنای اربعین باید چنین گفت که ۴۰ روز از شهادت امام حسین(ع) گذشته است و بنا بر یک نقل، امام سجاد(ع) و خاندان امام حسین(ع) که به اسارت گرفته‌شده بودند در چهلم امام حسین(ع) به کربلا رسیده و امام را زیارت کردند. اصحاب بزرگ نیز برحسب اینکه شدت فاجعه بسیار وسیع بوده و سوگ واردشده به جامعه مسلمانان بسیار سنگین بوده به نشانۀ شدت بی‌تابی و غم از مدینه به سمت کربلا پیاده می‌آمدند که این پیاده‌روی از همان سال ۶۱ هجری قمری آغازشده است. درواقع سابقۀ پیاده‌روی اربعین از همان زمان وجود داشت و حتی زیارت اربعین در دوران ائمه نیز وجود داشته که برخی افراد به شکل پیاده مشرف می‌شدند.
عضو هیئت‌علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان با بیان اینکه روایت‌ها در فضیلت زیارت اربعین فراوان است، افزود: امام حسن عسگری(ع) زیارت اربعین را تا حدی دارای فضیلت می‌دانند که آن را یکی از نشانه‌های مؤمن برمی شمارند. ضمن اینکه اگرچه در طول سال و در روزهایی مثل عرفه نیز زیارت امام حسین(ع) ثواب دارد ولی در اوقات دیگر سنت پیاده روی در آن وجود ندارد.
او تأکید کرد: در حال حاضر پیاده‌روی اربعین به اوج و شکوه رسیده، در طول مسیر موکب زده شده و مسیر، امن و پرجمعیت است و این‌ها برکاتی است که در سال‌های اخیر شکل‌گرفته است. بعد از نابودی داعش و شکل‌گیری نیروی مقاومت در عراق که تأمین‌کننده امنیت هستند شیعه قدرت بیشتری در عراق گرفته و همبستگی میان دو ملت ایران و عراق نیز بیشتر شد و همه این‌ها موجب رونق اربعین امام حسین(ع) شده است.
کلباسی به آثار و برکات اربعین نیز اشاره کرده و ادامه داد: آثار اربعین در چندلایه مشخص است که ساده‌ترین لایۀ آن یک بستر جمعی و زیبایی است که فرصت مناسبی برای یک‌بار زیارت در سال است. بسیاری از افراد در طول سال به لحاظ زمان‌بندی و هزینه، امکان رفتن به کربلا را ندارند ولی اربعین، سفری با هزینه کمتر و زمان‌بندی مشخص است و همه در این بازۀ زمانی دغدغه رفتن به اربعین را داشته و برنامه معین و از پیش تعیین‌شدۀ این سفر، آن را راحت‌تر می کند که این کمترین اثر اربعین است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: لایه دوم برکت زیارت اربعین، برانگیختن روحیه کارِ جمعیِ فداکارانه در افراد است. زائری که از کشور خود به سمت کربلا حرکت می‌کند و سختی و رنج مثبت به خود تحمیل می‌کند، رشد و ظرفیت روحی فراوانی را به دست می‌آورد. رنج مثبت در مقابل رنج منفی، انسان را به سمت‌وسوی مثبتی سوق داده و ظرفیت او را گسترش می‌دهد و انسان احساس می‌کند که در این رنج کشیدن، کار مفید دنیوی یا اخروی انجام می‌دهد. چه زائران و چه موکب‌داران و میزبانان، رنج بزرگی را متحمل می‌شوند؛ محدودیت‌ها و هزینه هایی که برای ساکنان مناطق در مسیر و میزبانان به دلیل ازدحام جمعیت ایجاد می‌شود رنج مثبتی است که آن‌ها متحمل می‌شوند و ظرفیت فردی‌شان افزایش پیدا می‌کند و همین رنج به شکل دیگری برای زائر نیز وجود دارد.
او در توضیح سومین لایۀ برکت زیارت اربعین گفت: لایۀ سوم، افزایش ظرفیت مشارکت اجتماعی افراد است. افراد جامعه اغلب در کارهای جمعی ضعیف هستند. ازخودگذشتگی، صبر زیاد، فداکاری و کنار گذاشتن منفعت شخصی و اهمیت به منفعت جمعی در کار جمعی وجود دارد و اربعین فرصت بی‌نظیری برای گسترش روحیه کار جمعی است. اربعین یک عمل جمعی است که در مکان‌های دیگر نیز بکار می‌آید و نوعی بسترسازی برای ظهور است. افرادی که این فضا را تجربه می‌کنند در مکان‌های دیگر نیز این زمینه برای آن‌ها ایجاد می‌شود که بتوانند با روحیۀ فداکارانه و صبوری، کار جمعی مثبت انجام دهند.
کلباسی با بیان اینکه چهارمین لایۀ برکتیِ زیارت اربعین این است که با توجه به دشمنان و منطقۀ بسیار پرتنش و پرخطر خاورمیانه که در آن زندگی می‌کنیم، اربعین فرصت بسیار مهمی برای ایجاد امنیت و آبادانی است، خاطرنشان کرد: شهرهایی که در ایران در مسیر اربعین و مرز ایران و عراق قرار دارند در اثر این رفت‌وآمد گسترده، سالیانه رونق اقتصادی پیدا می‌کنند و زیرساخت‌ها و امکانات آن‌ها تقویت می‌شود که این موارد به طور سالیانه و باوجود اربعین ارتقا پیدا می کند و تثبیت و رشد آن در طول سال برای مردم آن مناطق باقی‌مانده و مردم از آبادانی آن شهرها در طول سال نیز بهره می‌برند و همین آبادانی در آن سوی مرز و برای عراقی‌ها نیز ایجاد شده است؛ به طوری‌که کسانی که سالهاست به زیارت اربعین مشرف می شوند به سادگی تفاوت در امکانات، حمل و نقل و جاده و… را در هر دو کشور احساس می‌کنند. این آبادانی‌ها نتیجه پیاده‌روی اربعین است که ۲ الی ۳ هفته در سال رخ می‌دهد ولی مردم منطقه ۱۱ ماه دیگر نیز از آن سود می‌برند. لازم به ذکر است که این رفت‌وآمدها به‌جز آبادانی، امنیت را نیز با خود به همراه دارد.
او اضافه کرد: در حال حاضر داعش به شکل رسمی سرکوب‌شده ولی بقایای آن و انواع گروهک‌های تروریستی در این منطقه حضور دارند و منتظرند که زمینه مساعد شود و این گسل‌ها مجدداً فعال شود. تأمین امنیت این مسیر طولانی، پیوند ۲ کشور ایران و عراق و کشورهای دیگر و همه این رفت‌وآمدها مُخِل آن فعالیت‌های تروریستی است و امنیت به همراه دارد. اینکه این نیروها به‌خصوص نیروهای عراقی برای تأمین امنیت به این شکل گسترده بسیج می‌شوند، هم برای خودشان مانور و رزمایش است و هم آن سیل جمعیت امنیت بخش است و این کشور را پررونق می‌کند.
کلباسی تصریح کرد: آخرین برکت و تأثیر پیاده‌روی اربعین، بسترسازی اصلی برای ظهور است. ما برای ظهور به یک قدرت جمعی بزرگ با رویکرد دینی و مقاومت نیاز داریم. این بسیار مهم است که بتوانیم از این فضای شکل‌گرفته اربعین، نهایت بهره‌برداری را ببریم. بسیارخوب است که فردی سختی و رنج مثبت را متحمل شود و این مسیر را طی و زیارت کند، اما ما باید زائر و میزبان را یک گام به جلو ببریم. ما در دنیایی هستیم که بلوک‌بندی‌های گوناگونی وجود دارد و جمعیت ادیان نیز متفاوت است؛ مسلمانان بیشترین جمعیت را در میان ادیان دارند و شیعه‌ها ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت مسلمانان را تشکیل می‌دهند. مسلمانان سنی اصولاً چنین همبستگی ندارند و برخلاف اینکه برای مثال مساجد آن‌ها شلوغ است، ولی ظرفیت کار جمعی و روحیه مفید بودن در راستای اهداف اسلام را نداشته‌اند که نمود آن در مسئله فلسطین که ۸۰ سال اشغال آن به طول انجامیده و هیچ گاه مسلمانان سنی و عرب نه با شعارهای دینی و نه با شعارهای عربی کار مفیدی برای مردم فلسطین انجام نداده‌اند. نمونۀ مشهود این بی‌تفاوتی و حتی خیانت در جنگ اخیر قابل مشاهده است که یمن بنادر اسرائیل را فلج کرده و مسیر عبور کشتی‌ها را بسته، ولی چند کشور سنی مرتجع، مرز زمینی برای تجارت اسرائیل و تأمین کالاهای آن گشوده‌اند.
عضو هیئت‌علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان گفت: این مهم است که بتوانیم اربعین را در جهت جریان اصلی اسلامی پرمحتوا کنیم؛ برای اینکه رشد کنیم، قوی‌تر بشویم، در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم، روبروی استکبار باستیم، انتظار ظهور مثبت داشته باشیم، محور مقاومت را با همبستگی با یکدیگر روز به روز تقویت کنیم، به رشد برسیم و هرسال، هم در جهت معرفت، هم در جهت اهداف متعالی و آخرت و هم در جهت رشد ظاهری، مادی و اقتصادی، پس از اربعین سالی بهتر از سال قبل داشته باشیم.
کلباسی اضافه کرد: در همین راستا باید از هر فردی که امسال در این پیاده‌روی سهیم بوده و مردم مظلوم فلسطین را فراموش نکرده و به تناسب توان خود، روحیه مقاومت دیگران در مقابل اسرائیل را تقویت کرده است، تقدیر کرد. جامعه عظیم مسلمانان اربعینی که از کشورهای بسیار و غیر از شیعیان، سنی مذهبان و حتی مسیحیان هستند، باید از این فرصتِ مغتنم برای رشد همه جانبه و رهایی جوامع خود از چنگ استکبار جهانی بهره ببرند و این آرمان‌ها نیز قابل دستیابی است، همان‌طور که ما شاهد این اشتراک و اتحاد در پدیده نابودی داعش و یا شکل گیری محور مقاومت در چندین کشور بودیم.
انتهای پیام